Inhoudsopgave
• Hoe we bij de klimaatverandering werden betrokken
• Bestuur Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879
Van de voorzitter
8 januari 2022:
Ondertekening van de noodbemaling overeenkomst op Corona-afstand. v.l.n.r:
Klazien Hartog, bestuurder HHNK,
Falgun Binnendijk, wethouder Castricum,
John Wissenburg voorzitter en Co Bosschaart secr. namens het Gemaal 1879
Wat in januari 2020 op een griepje leek heeft ons doen en laten in de tijd daarna tamelijk beïnvloed.
Onzekerheden over het laten door kunnen gaan van de exposities en de uit te voeren werkzaamheden verstoorden de plannen die we in de afgelopen jaren wilden uitvoeren.
Ik hoop dat het weer gauw wordt zoals vóór de ‘corona’ en dat we verlost zullen worden van het virus en al zijn mutaties. We kunnen dan weer met alle vrijwilligers en exposanten sluitende afspraken maken.
Niettemin werd er ondanks de corona toch veel aan het gemaal gedaan en de onderhoudsploeg heeft zeker niet stilgezeten. ( het staat nu even op een lager pitje want Fred is gevallen tijdens schaatsen op de Meent). De toegangsdeur is vernieuwd en met een veilige driepuntsluiting gemonteerd. De kantelen*) zijn door aannemer Putter geheel gesloopt en opnieuw gemetseld. Niet onnodig want bij de sloopwerkzaamheden bleek dat het dringend noodzakelijk was. Diep uitgesleten voegen. Nieuwe openslaande ramen werden aangebracht om de luchtventilatie op de bovenverdieping te vergroten.
Het jaarplan 2022 voor onderhoud/reparatie van installatie en gebouw is gemaakt.
Bovendien is er samen met de gemeenten Castricum en Uitgeest en het Hoogheemraadschap Hollands-Noorderkwartier een overeenkomst getekend voor de ruimtelijke adaptatie een Delta plan, een landelijk project, waarin gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk ons hele land klimaatbestendig en waterrobuust gaat inrichten.
Het Gemaal staat dan stand-by om in geval van wateroverlast in de Groot-Limmerpolder, de Zien- en Castricummerpolder overtollig water weg te pompen naar de boezem, het Uitgeester-en Alkmaardermeer.
Ten slotte toch weer een oproep:
het Gemaal 1879 heeft nog steeds vrijwilligers nodig voor de bezetting van de expositieruimte en het in bedrijf houden van de installatie.
Ook bestuursleden zijn van harte welkom.
Ik wens u allen en ook namens de andere bestuursleden een goed en gezond 2022.
John Wissenburg, voorzitter
Van stoom naar stroom
In de nieuwsbrief van vorig jaar hebben we een artikel opgenomen over peilbeheer in vroeger tijden. Daarin is beschreven hoe in 1879 de Zuidermolen werd vervangen door een stoomgemaal. Nu zullen we beschrijven hoe de verdere machinale bemaling zich ontwikkelde naar die van vandaag.
Weer maken we hiervoor gebruik van stukken die Diederik Aten van het hoogheemraadschap (HHNK) ons ter beschikking stelde.
In l9l2 vond vervanging plaats van de stoomketel van het gemaal. De meer dan 30 jaar oude ketel werd op 9 juli 1912 door het Stoomwezen afgekeurd. Reparatie was nog wel mogelijk, maar kwam neer op lapwerk. Daarom besloot men overeenkomstig het advies van de ingenieur van het Stoomwezen tot de aanschaf van een nieuwe ketel. Die werd, via de vertegenwoordiger van deze fabriek, P.M. Duyvis en Co. te Koog aan de Zaan, besteld bij Gebr. Stork in Enschede en kwam de polder te staan op een uitgave van Fl. 3.515,-.
Hier kwamen echter nog de nodige kosten bij van metselwerk aan het gemaalgebouw, het transport van de ketel en bemaling van de polder door de aangrenzende Oosterzijpolder gedurende de tijd dat het gemaal buiten werking was. In totaal was de polder aan de hele operatie ruim fl. 7.000,- kwijt. De opbrengt van de oude ketel ad fl. 175,- viel hierbij volledig in het niet.
Eind 1912, de stoomketel van de GEBR. STORK
Gedurende de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werd de polder geconfronteerd met hoog oplopende kolenprijzen. Er werd daarom zoveel mogelijk met de Noordermolen gemalen. In juni 1915 kreeg de molenaar hiervoor een gratificatie van fl. 15,-. Hetzelfde jaar werd het bestuur geconfronteerd met de dreigende intrekking van de tapvergunning van sluiswachter J. Buur, die naast de sluis een café dreef en naast sluiswachter ook machinist van het gemaal was. Het café voldeed niet aan de eisen gesteld in de Drankenwet. Buur bood aan meer huur te betalen indien de polder een nieuwe dienstwoning annex café liet bouwen.
De dijkgraaf vond weliswaar „…dat de polder zich met dranklocaliteiten niet moet inlaten”, maar in dit geval lag het anders. Er waren nooit klachten over Buur’s café ingekomen en het leverde hem het nodige op. Het bestuur besloot ook, omdat het pand erg oud was, door aannemer Poland een plan voor de bouw van een nieuwe „verloflocaliteit” met woning te laten maken. In maart 1916 werd Poland ook de bouw van het geheel gegund. Om een en ander te financieren sloot de polder een lening ad fl. 3.000,- af. In de jaren dertig verliep het café echter geheel en in 1936 stemde de polder in met stopzetting van het verlofrecht en de vergunning tot het verkopen van tabak.
De kolenschaarste bracht het bestuur in mei 1918 tot het besluit door de firma Duijvis een onderzoek te laten doen naar elektrische bemaling. Ook werd het PEN om advies verzocht, dat insgelijks door een ingenieursbureau een onderzoek liet instellen naar de meest geschikte bemaling. In september 1918 besloot het bestuur definitief tot elektrificatie. Machinefabriek Duyvis werd met de uitvoering van het werk belast. Ter dekking van de kosten werd een lening van fl. 30.000,- afgesloten. Eind april 1919 arriveerde eindelijk de in Zwitserland bestelde elektromotor.
De pas zeven jaar oude stoomketel met toebehoren leverde nog fl. 3.000,- op.
Ook de kolenloods werd van de hand gedaan en wel voor de sloop. Koper was G. Min voor fl. 303,-.”
Het heeft dus wat voeten in de aarde gehad voordat het gemaal elektrisch kon malen. De vroegere machinist moest nogal wat bijsappelen om aan de kost te komen, maar dat was niet bijzonder, dat kwam door heel Noord Holland voor. Ook had de polder een horeca gelegenheid gedurende korte tijd. Ook dat kwam elders wel voor. Zo was het Heerenhuis in Spijkerboor tot in de 80-er jaren een polderhuis met horecagelegenheid in eigendom van polder de Starnmeer, later waterschap Het Lange Rond.
Co Bosschaart
De exposities in 2021
Overhandiging eerste gids Open Monumenten
Dagen 2021 aan Paul Slettenhaar
Kan het Gemaal voor publiek worden opengesteld op 4 april, dat was de vraag.
Het kon niet en dus moest, door Covidmaatregelen, de geplande expositie vanaf 4 april t/m 30 mei van Gemma Distelbrink uit Castricum opnieuw een jaar worden uitgesteld.
Ook de openingswandeling, georganiseerd door het Oer-IJ en die op 2 mei moesten vervallen.
Op 6 juni ging de deur van het Gemaal weer open met de expositie van de ‘Gezusters’, Tiny en Nel Bakkum uit Limmen, met een kleurrijke inrichting van dieren en bloemen, uitgevoerd in glas.
T/m 25 juli was het prachtig weer, dit betekende veel bezoek, uit Limmen, maar ook van campinggasten uit de buurt.
De aanwezigheid van de zussen en de uitleg over hun werk werden zeer op prijs gesteld.
In totaal kwamen ongeveer 130 personen op bezoek, waaronder een georganiseerde familiedag op zaterdag 3 juli.
Vanaf 1 augustus t/m 3 oktober exposeerden de Akersloters Sjoerd Duin met schilderijen en zijn vader Han met beelden.
Ook hun aanwezigheid werd zeer gewaardeerd door vrienden en bekenden die een bezoek brachten aan het Gemaal.
In totaal waren dat ongeveer 260 bezoekers, inclusief een familie-fietstocht en de Open Monumentendagen op 11 en 12 september, waar de zondag ongeveer 120 bezoekers trok.
Voorafgaand aan het Monumentenweekend werd op 3 september de nieuwe OMD-gids 2021-2023 voor de regio Kennemerland overhandigd aan Paul Slettenhaar, wethouder gemeente Castricum, door Greet Blokker, voorzitter Open Monumenten Dagen, regio Kennemerland.
v.l.n.r.
Monique van Zelst, comité OMD
Greet Blokker, vz. OMD regio Kennemerland
Thijs de Groot, Oer-IJ gids
Dick Denekamp, historische vereniging Limmen
Paul Slettenhaar, weth. Castricum RO en Erfgoed
Co Bosschaart, secretaris Gemaal 1879
Leo Boogaard, Oer-IJ gids
Don van Lier, historische ver. Oud-Castricum
John Wissenburg voorzitter. Gemaal 1879
Het was zijn eerste bezoek aan het Gemaal en hij was onder de indruk van wat vrijwilligers tot stand hebben gebracht.
Bij de officiële uitgave van de brochure waren verscheidene samenstellers aanwezig.
Op de bovenverdieping, met de vaste expositie van het Oer-IJ, werd tijdens de openstelling uitleg en informatie gegeven over de geschiedenis van dit bijzondere gebied door de gidsen Thijs en Leo.
Zij begeleidden, naast Judith, de wandelingen en fietstochten op 6 juni, 4 juli, 1 augustus, 11 en 12 september en 3 oktober.
De posters en uitnodigingen werden gemaakt door Janny van Hoven. De webmaster, Joep Bär, zorgt ervoor dat de gegevens over het Gemaal goed vindbaar zijn en blijven.
Dankzij de exposanten en de rondleiders van het Gemaal, allemaal vrijwilligers, die op zondagmiddag enthousiast het verhaal van het Gemaal vertellen en het Gemaal in werking laten zien, is dit seizoen toch weer succesvol afgesloten.
Greet Blokker en Ciska Velzeboer
Noord-Holland Pad: Wandelpad van Den Helder naar Huizen.
Totaal 16 etappes van 10 tot 25 km, samen 284 km. Etappe 10 en 11 door Akersloot.
Hoe we bij de klimaatverandering werden betrokken
Kanteel* op de voorgevel van
het Gemaal vóór renovatie
In 2016 ontvingen wij van de Monumentenwacht een rapport dat aangaf dat er enkele grote reparaties moesten worden verricht. Omdat we daarvoor niet de nodige middelen hadden moesten we omzien naar subsidie en donaties voor deze werken. Het gebouw is een provinciaal monument en daarom kon er gerekend worden op 40 á 50 procent subsidie, maar de andere helft stond niet op onze bankrekening. Het wordt dan speuren naar fondsen en instanties waarvan geacht mag worden dat die ons een warm hart toedragen.
In 2017 waren we als bestuur zover dat we tot een viertal organisaties kwamen waarvan we verwachtten dat die zouden kunnen bijdragen . In februari werd aan hen een brief verzonden met het verzoek waarin onderbouwd was waarom en waarvoor we de gevraagde middelen nodig hadden.
Dat resulteerde in 1 afwijzing en 2 toezeggingen.
De RABObank was bereid om een aanzienlijk bedrag te schenken. Bleef 1 instantie over, het Hoogheemraadschap (HHNK) waar we aanvankelijk hadden gemikt op hun erfgoedbeleid. Dat beleid was recentelijk op schrift gezet maar er waren slechts minimale middelen voor de eigen erfgoederen beschikbaar. We hadden gehoopt voor het Gemaal, een icoon voor het waterschap, een bijdrage van het HHNK te mogen ontvangen. Echter in mei 2018 nam het HHNK het initiatief tot een gesprek.
In dit gesprek werd nog eens aangegeven dat middelen uit de post erfgoed er niet waren, maar dat we in een pilot-project zouden kunnen deelnemen in het kader van klimaatverandering. Ons gemaal zou na het optreden van hevige zogenaamde Cluster-buien weer voor de bemaling kunnen worden ingezet. Wij hebben aan het bestuur van HHNK laten weten dat we dat graag op ons wilden nemen, immers het werd een verbreding van onze taak en het gemaal kon weer gaan doen waarvoor het ooit was gebouwd.
Kanteel* op de voorgevel van
het Gemaal ná renovatie
De planvorming kon beginnen.
Medio 2019 waren er wat nadere uitwerkingen.
Het plan kreeg in 2020 een reëel gehalte en leidde er toe dat HHNK geld toezegde waarmee we de noodzakelijke klussen, dakreparaties en nieuwe kammen(tanden) in een aandrijfwiel konden uitvoeren. In 2021werd het plan zodanig concreet dat alle partijen ermee in stemden. Op grond van landelijke regelgeving moeten ook gemeenten een aandeel leveren in de maatregelen van klimaat adaptatie. Op 8 december werd een overeenkomst getekend tussen de gemeente Castricum en Uitgeest, het Hoogheemraadschap en onze stichting.
Bij overvloedige neerslag komen wij in actie.
*) kantelen werden vroeger op kastelen gemetseld om veilig en gedekt op de tegenstanders te kunnen schieten. Later werden ze geplaatst ter verfraaiing.
Bestuur Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879
John Wissenburg: voorzitter
Co Bosschaart: secretaris
Hans van der Eng: penningmeester
Greet Blokker: vicevoorzitter en exposities
Ciska Velzeboer: exposities
Niek Beentjes: redactie Nieuwsbrief