Inhoudsopgave
• Gemaal slaat een nieuwe weg in
• Het Oer-IJ in het Gemaal in het Oer-IJ
• Bestuur Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879
Van de voorzitter
In de vorige nieuwsbrief werd reeds vermeld dat een tweetal projecten hoognodig uitgevoerd moesten worden maar dat de financiën een groot struikelblok vormde.
Na intensief overleg met het Hoogheemraadschap en een toelage van de Rabobank zijn de financiële middelen zodanig dat we kunnen beginnen. De zuidwestzijde van het dak kan gedeeltelijk vernieuwd worden en de houten tanden (kammen) van het aandrijfwiel kunnen worden vervangen. De aannemers hebben de offertes bevestigd en zij kunnen dit jaar (2020) een begin maken met het herstel van dak en kammen.
Verrast zijn we het afgelopen jaar wel door het Hoogheemraadschap. Zoals u ongetwijfeld ervaart is de natuur aan het veranderen. In tegenstelling tot vroeger zijn regenbuien in aantal toegenomen en worden ook alsmaar heftiger.
Herkenbaar zijn de ‘tropische’ buien. Veel regen in korte tijd en heel plaatselijk. We geven deze zelfs een nieuwe naam: clusterbuien.
Het watergevaar komt niet uit de zee maar uit de lucht
Dit is dan ook de reden dat het Hoogheemraadschap ons benaderd heeft om het Gemaal in te schakelen als het waterpeil in de Groot-Limmerpolder ontoelaatbaar hoog wordt en de twee bestaande gemalen het gewenste polderpeil niet kunnen handhaven.
Deze medewerking hebben we na goed overleg toegezegd.
Dat heeft natuurlijk wel wat gevolgen. Het elektrisch net en de zekeringen moeten worden aangepast en de pompinstallatie voldoende getest. Als alles naar behoren draait en functioneert zetten we het licht op groen.
Dat we onze diensten kunnen aanbieden om de wateroverlast aan te pakken, heeft tot gevolg dat er meer technische mensen beschikbaar moeten zijn. En die hebben we gelukkig. Maar dat gaat wel ten koste van de bezetting van de exposities. Het Museum Gemaal wil dus meer vrijwilligers die de expo’s willen begeleiden of hun technische kennis willen uitbreiden.
Het Museum Gemaal 1879 wil meer vrijwilligers
Of u nou technische interesse hebt of eens totaal wat anders wilt gaan doen, u bent van harte welkom om vrijwilligerswerk te doen voor het Gemaal. Zelfs met zes uur per jaar zijn we al geholpen. Mocht u volledig bezet zijn dan is er wellicht een familielid of iemand in uw netwerk die ons wil helpen.
Samen werken met een goed stel mensen om het historische gebouw in goede staat te brengen en te houden.
John Wissenburg, voorzitter
Gemaal slaat een nieuwe weg in
Het jaar 2020 wordt een belangrijk jaar. De stichting bestaat dan 30 jaar, een lustrum dus. Maar belangrijker is dat het gemaal deels z’n oude functie terug zal krijgen. Wat is er aan de hand?
Een stukje geschiedenis
Dertig jaar geleden verloor het gemaal z’n functie waarvoor het was gebouwd. Het had 110 jaar dienst gedaan voor het waterschapsbestuur van de Groot-Limmerpolder en z’n opvolger Het Lange Rond. De polder was door een ruilverkaveling opnieuw waterstaat- en landbouwkundig ingericht met als kers op de taart twee nieuwe gemalen voor de Groot-Limmerpolder; het oude gemaal kon buiten gebruik worden gesteld. Akersloters zagen de bui al hangen, het provincie bestuur was hen echter al voor geweest, een jaar of vijf tevoren was het gebouw tot provinciaal waterstaatsmonument bestempeld. Een samenwerking tussen partijen resulteerde in het opzetten van de stichting, die met de hulp van donateurs, de gemeente en spontane giften de zaak draaiende wist te houden. De jaarlijks terugkerende exposities zorgden ook voor naamsbekendheid en inkomsten.
Op zoek naar middelen
Enkele jaren geleden ontstonden echter grote onderhoudskosten die we niet zelfstandig zouden kunnen dragen. Ondanks het feit dat de provincie op grond van hun monumentenverordening voor een deel bij kan dragen wist het bestuur de zaak niet met eigen middelen te dekken. Het RABO-fonds van de regionale Rabobank deed ook een toezeggen, maar nog was dat onvoldoende. In het kader van fondsenwerving kwam een gesprek op gang met het hoogheemraadschap over een bijdrage in onze kosten. Het hoogheemraadschap zag kansen om zijn taakuitoefening op termijn te verbeteren met behulp van het Gemaal. Het Gemaal dat 30 jaar slechts museaal heeft kunnen draaien zal in z’n oude glorie hersteld worden.
Plannen maken
Wat is het geval. Alle waterschappen, maar ook het Rijk en de provincies beraden zich hoe ze in de toekomst de gevolgen van klimaatveranderingen kunnen oplossen. Daarvoor is een Deltaplan Klimaatadaptatie opgesteld, waarin is bepaald wat de taak is van de diverse partijen. Ook van de gemeenten worden inspanningen verlangd zoals veranderingen aan het riool, afkoppeling dakgoten, waterbergingsvijvers maken etc.
Wat de taak van het hoogheemraadschap betreft moet dat oplossingen bieden in extreme situaties van droogte of zeer veel regenval in korte tijd. Wat dat laatste betreft kunnen wij onze diensten inzetten. Het uitpompen van regenwater werd altijd bepaald uit een 30-jarig gemiddelde. Dit stond al decennia lang op een pompcapaciteit van 14,4 mm regenval per etmaal.
Een getal dat er borg voor stond dat er slechts een enkele keer per eeuw schade zou ontstaan als gevolg van overmatige neerslag.
De ervaringen sinds de 90-er jaren van de vorige eeuw leren dat dit nu onvoldoende is. Tijdens cluster-buien zoals die nu enkele malen per jaar voor kunnen komen moet de pompcapaciteit hoger zijn om grote schade te voorkomen. Doordat ons oude Gemaal nog altijd kan werken is er extra pompcapaciteit aanwezig, reden dat het hoogheemraadschap heeft gevraagd of wij mee willen werken aan de inzet daarvan als dat nodig mocht zijn. Wij hebben hierop positief geantwoord.
Het Gemaal gaat helpen om ook de kern Castricum en West-Uitgeest droog te houden
Hoe ziet de toekomst eruit
Het hoogheemraadschap neemt daarom de rest van de tot heden nog niet gedekte herstelkosten voor zijn rekening en zal het gemaal ook weer voorzien van een volwaardige stroomaansluiting. Als dat gebeurd is zal het Gemaal opnieuw op de volle capaciteit van 180 m3/min kunnen werken. Eén en ander betekent dat de pompcapaciteit van de Groot-Limmerpolder daarmee verdubbeld wordt.
Het plan van het hoogheemraadschap gaat echter verder. Het wil ook de Castricummerpolder en Polder De Zien (westkant van Uitgeest) hiervan laten profiteren. Deze polders liggen met hun peil iets hoger dan de Groot-Limmerpolder. Door verbindingen en verruiming van enkele waterlopen moeten dat mogelijk maken. Als dit alles wordt gerealiseerd zal de pompcapaciteit van deze 3 polders met 60% kunnen worden opgehoogd voor noodgevallen. Als er wind is na zo’n grote watervloed kunnen tevens de molens erbij worden ingezet en ontstaat een capaciteit van ± 100% extra. Het hoogheemraadschap gaat dit als een pilot-project uitvoeren en hiermee zal onze regio als één van de eerste klimaat-proof zijn.
Eind goed al goed
Tot slot kan gemeld worden dat wij jaarlijks onze extra beheerskosten kunnen declareren. Wij zullen daar tegenover mankracht moeten leveren als de nood aan de man komt. Ik weet uit ervaring dat in die bijzondere situaties dat een dankbare taak is.
Co Bosschaart, secretaris en sinds 1977 betrokken bij het gemaal
De exposities in 2019
april - mei
De opening van het seizoen 2019, tevens de opening van de veelzijdige expositie van Tineke Kramer-Pijnappel uit Limmen werd gehouden op 7 april. In totaal vonden ongeveer 150 familieleden, oud-leerlingen, vrienden en bekenden en andere bezoekers de weg naar het Gemaal, waar Tineke iedere zondag aanwezig was.
Ook de groepsbezoeken die door Niek Beentjes en Adrie Stapper werden rondgeleid droegen bij aan genoemd aantal. Veel lof werd uitgesproken en opgeschreven in het bezoekersboek over de rondleiding in het Gemaal en de expositie.
Voor dat op 26 mei de expositie werd gesloten heeft Kees Bos foto’s en een film gemaakt van Tineke en haar kunstwerken in brons, in keramiek en op doek.
juni - juli
De dochter van Ria de Ruiter opende op 2 juni de expositie ‘Draadkunst’, die in de week voorafgaande aan de opening met de grootste zorg was opgehangen door Ria en haar schoonzoon. Zij sprak haar bewondering uit voor haar creatieve moeder.
Bij de opening waren ongeveer 30 personen aanwezig, in totaal werden ongeveer 150 bezoekers geteld tot 28 juli.
Ria fietste elke zondag vanuit Heiloo om oud-cursisten en geïnteresseerde bezoekers te vertellen over haar werk.
augustus - september
De opening op 4 augustus van de expositie van ‘een bijzondere fietsenmaker’:
Cor Kerssens uit Akersloot werd verricht door zijn kleindochters Senna en Rosie. Zij vinden het werk van hun Opa schitterend en zijn super trots op hem.
Zijn leermeester op het gebied van schilderen, Rob de Reus, kwam kijken, evenals 180 bezoekers tijdens de reguliere zondag openstelling.
Extra dagen
De Open Monumenten Dagen op 14 en 15 september brachten plm.150 bezoekers naar het Gemaal.
Tijdens de Kunstroute Akersloot op 5 en 6 oktober kwamen ruim 110 bezoekers langs, waaronder veel Akersloters en bekenden van buiten, die een geweldige uitleg van Cor kregen en vervolgens op de bovenverdieping alles aan de weet kwamen over het Oer-IJ, het gebied waarin het Gemaal een belangrijke plaats inneemt.
Het blijft voor de vrijwilligers van het Gemaal en van het Oer-IJ een dankbare tijdsbesteding om hun enthousiasme over te brengen op de bezoekers. Scholieren van het Clusius en Jac.P. Thijsse College brachten ook dit jaar weer een ‘werkbezoek’ aan het Gemaal. Op 5 juni was de weersgesteldheid zodanig dat een bezoek niet verantwoord was. De leerlingen van het JPT bleven op school.
In totaal fietsten 200 leerlingen naar het Gemaal.
Met dank aan de exposanten en de vrijwilligers, waaronder Janny van Hoven (posters en uitnodigingen) en Joep Bär (webmaster), kunnen wij terugzien op een geslaagd seizoen 2019.
Ciska Velzeboer, Greet Blokker
Vrijwilliger
Wally AdmiraalMijn oudste herinnering is dat ik samen met mijn vader en zijn fiets, ik achterop, vanuit Limmen naar het Gemaal in Akersloot reed. We gingen vissen. Een grote hengel en een kleintje voor mij met de nodige visspullen. Hengels vast aan de stang van de fiets.
Als kleine jongen heel ver van huis, zo voelde ik dat. Naast elkaar langs de waterkant zitten en turen naar de dobbers en wachten. Als de vissen geen trek hadden ging ik weleens naar het Gemaal en keek door de ramen naar binnen. `Daar stond een grote rode machine en drie spaakwielen. Later bleek het een elektromotor te zijn. Geboren en groot geworden in Limmen. Lagere school en aansluitend drie jaar technische onderwijs en later nog vele speciale cursussen Afwisselend bezig geweest in producten maken, onderhouden en repareren in verscheidene locaties in Nederland. Maar in Limmen voelde ik me thuis en nog.
Niettemin houd ik ook van andere landen en culturen. Veel landen, o.a. West Afrika, bezocht en gezien dat er helaas grote welvaartsverschillen zijn.op onze aarde.
Na mijn pensionering heb ik, naast andere hobby’s, het vele hardlopen langzamerhand gewijzigd in wandeltochten met een groep. Weer of geen weer, naar buiten. We wonen hier in een mooie omgeving met bos, duin en veel water. Wandelingen en gesprekken over alles en nog wat met de vele deelnemers tijdens dat uur bewegen.
Vrijwilliger ben ik al meer dan 25 jaar bij het Gemaal. Allerlei werkzaamheden gedaan.Tijdens de openingsuren van de expositie op zondagmiddag stond ik vaak met Jeanne, Jeanne van Duijn, de bezoekers te ontvangen. Ik vertelde alles over het Gemaal en Jeanne over de expositie. Maar Jeanne gaat na 25 jaar bij het Gemaal wat anders doen en dat vind ik jammer. We waren een Gemaal-koppel.
Met de nieuwe ontwikkelingen van het Gemaal blijft het vrijwilligerswerk interessant en ik hoop het nog lang te kunnen doen samen met de anderen.
Niek Beentjes
Als de nood hoog is
rooster bij waterinlaatJaarlijks bezoeken veel leerlingen van het vervolg- onderwijs het Gemaal. Tijdens de rondleiding van een groepje leerlingen van het Clusius-college rende plotseling een jongen naar het nieuwe gemaal en boog zich diep over het rooster van de waterinlaat. Waarom of waarvoor?
Op dat moment stroomde er namelijk water vanuit het Alkmaardermeer door het rooster naar de polder omdat het polderpeil te laag was. Door de sterke stroming van het water was er een egeltje klem komen te zitten tussen de stangen van het rooster. De leerling wist de egel te bevrijden, tilde het uit het koude water en verborg het kletsnatte beestje in zijn jack!
De redder met egeltje
foto bewerkt i.v.m. de PrivacywetHij merkte dat het egeltje het koud had, hij trilde namelijk, en sloot zijn jack nog meer om de egel heen. De andere leerlingen vonden het heel erg en stelden gezamenlijk voor om 112 te bellen of een dierenarts of de dierenambulance. Een van de leerlingen had het telefoonnummer van de dierenambulance bij de hand.
Het jack werd opengevouwen en alle leerlingen en de vrijwilliger van het Gemaal keken medelevend naar de toestand van het kletsnatte egeltje.
Er werd een plan gemaakt. De ‘redder’ vond het voorstel wel aanvaardbaar en liep ongeveer 50 meter weg van het Gemaal en zette het egeltje in het hoge gras vlak naast een heg. Maar hij kwam al snel terug met het beestje, verpakt in zijn jack. “Hij heeft het koud want hij trilt nog” vertelde hij met een bezorgd gezicht. Goede raad was duur want de leerlingen moesten hun route, die door de school was uitgezet, voltooien.
Een vrijwilliger van het Gemaal stelde voor om dat egeltje toch zijn plaats in de natuur terug te geven. Hij zou regelmatig in het hoge gras naast de heg gaan kijken en beloofde over een uur dan toch de dierenambulance (0251-21 54 54) te bellen als dat arme egeltje daar nog zou zitten.
Na een kwartier was het egeltje verdwenen.
De ‘redder ‘ werd onmiddellijk op de hoogte gesteld.
Niek Beentjes
Het Oer-IJ in het Gemaal in het Oer-IJ
In 2019 is de Stichting Oer-IJ in de gelegenheid gesteld om op de zolder van het Gemaal, niet alleen te vergaderen, maar ook een permanente tentoonstelling over het Oer-IJ te plaatsen.
Vanaf augustus bood Thijs de Groot, een van onze Oer-IJgidsen, aan op de openingstijden van het Gemaal, dus elke zondagmiddag, aanwezig te zijn en bezoekers van het gemaal op zolder te ontvangen en het Oer-IJ verhaal nader toe te lichten. Het bleek een mooie wisselwerking te geven tussen het verhaal van het Gemaal beneden en dat van het Oer-IJ op zolder. Een win-win situatie.
Thijs heeft ook vele ‘Oer-IJ’-boeken verzameld en daarmee een Oer-IJ bibliotheek aangelegd.
De eerste en laatste zondag van het seizoen heeft Lia Vriend een korte wandeling verzorgd in de directe omgeving. Binnen een hele korte afstand van het Gemaal is heel veel te vertellen over de een grote variatie in het landschap, van strandwal en strandvlakte tot veenpolders. Verbaasde vraag ; heb je hier ook veen? Ik dacht dat het alleen in De Peel en Drenthe voorkwam.
Ook over de waterhuishouding in dit gebied valt veel te zien. Het water wegpompen naar het Alkmaardermeer, maar ook water inlaten. Niet alleen de waterlopen rond het gemaal werden zo onder de aandacht gebracht maar ook de sluisbuurt.
Het Gemaal werd ook als startpunt gebuikt bij de fietsexcursie op de Molendagen in Mei.
Onze ervaringen met het Gemaal zijn heel positief en gastvrij; de koffie staat altijd klaar!’
In 2020 zorgen we ervoor dat het hele openingsseizoen , dus elke zondagmiddag, een Oer-IJ gids bezoekers kan ontvangen.
Daarnaast zal in 2020 vanaf april elke eerste zondag van de maand om 2 uur een korte wandeling worden verzorgd. Aanmelden is niet nodig.
Entree gemaal en wandeling samen € 2,-.
Namens de Stichting Oer-IJ: Lia Vriend-Vendel
Bestuur Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879
John Wissenburg: voorzitter
Co Bosschaart: secretaris
Hans van der Eng: penningmeester
Greet Blokker: vicevoorzitter en exposities
Ciska Velzeboer: exposities
Niek Beentjes: techniek en redactie Nieuwsbrief