Nieuwsbrief 28, februari 2019

Inhoudsopgave

Reparatie dak

Stichting Oer-IJ

LED-verlichting aan de buitenmuur

De exposities

Niet dáár, aub

Klimaatverandering

Het Oer-IJ

Een jammerlijke poging

Documentaire over ons Gemaal

Werkzaamheden voor en door onze vrijwilligers 2018

Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879

 

Reparatie dak

In de Nieuwsbrief van 2018 vermelde ik al dat we  ons best zouden doen om in de aankomende jaren het dak aan de zuidwest zijde te gaan repareren en de houten tanden (kammen) van het tandwiel in zijn geheel te vervangen. Volgens de offertes voor beide herstelwerkzaamheden zullen deze werkzaamheden een totaal bedrag van circa € 20.000,- vergen. ex btw.
Het RABO-fonds zegde reeds een bedrag van € 6000,- toe, wat een goede basis is en ons vertrouwen geeft om deze projecten uit te voeren. Het heeft ook de aandacht van het Waterschap en de Provincie, maar dat heeft tot nu toe niet geleid tot enige toezegging. Naar donaties uit de bouw- en techniekwereld zullen we ons richten voor de broodnodige ondersteuning. We blijven optimistisch en zullen druk moeten uitoefenen naar genoemde partijen om het Gemaal uit 1879 goed te kunnen onderhouden.
In verband met de te verwachten neerslagtoename in de naaste toekomst, zou het Gemaal weleens kunnen helpen om het waterpeil in de Groot-Limmerpolder op de juiste hoogte te brengen.
De vrijwilligers doen al veel zelf. All-round klussers Adrie en Fred zijn regelmatig op ons gemaal te vinden bij het verrichten van diverse werkzaamheden. De lijst die ik kreeg met de uitgevoerde werkzaamheden is te uitvoerig om deze te publiceren, maar er is weer veel gedaan.
Niet alleen veel, maar ook kwalitatief goed werk.

Namens het bestuur:  bedankt mannen.

 

Stichting Oer-IJ

De Stichting Oer-IJ heeft het Gemaal verzocht om de zolderruimte te mogen gebruiken voor haar activiteiten, o.a. voor bijeenkomsten, presentaties.  Uiteraard heeft het bestuur hier positief op geantwoord en de Stichting van harte welkom geheten. Het Gemaal 1879 wordt ook als startpunt gebruikt voor wandel en fietstochten.
Er zijn op de bovenverdieping reeds een vijftal borden geplaatst voor een permanente expositie die inzicht geven over het Oer-IJ.
Heel herkenbaar vooral omdat het om onze regio gaat.

John Wissenburg voorzitter

 

verlichting onder Naambord Gemaal op muur LED-verlichting aan de buitenmuur

De verlichting van het bord ‘Museum Gemaal 1879’ aan de achterkant van het Gemaal was aan vervanging toe.
Het lint met zijn vele lampjes liet steken vallen waardoor de Museumnaam gedeeltelijk onleesbaar was vanaf de Geesterweg.
Via een tijdschakelaar brandt deze op bepaalde tijden.

Lichtontwerp en montage: Adrie en Fred
Foto: René Prins

 

leden van "Steengoed" buiten aan het werk met bewerken van beeldenDe exposities

april - mei

Bij de opening van de eerste expositie van 8 april t/m 20 mei getiteld: Steengoed, met een omlijsting van foto’s gemaakt door Elli Blokker, was het een drukte van belang. Familie, vrienden en bekenden uit Akersloot en omgeving bewonderden het werk van de exposanten Ciska Velzeboer, Bea Hageman, Maarten Oliemans, Elly Krom,
Ingrid Rookhuijzen, Afra de Vries en Ellen Boots, cursusleidster van het atelier.
Tijdens de openstelling was steeds minstens één van de atelierleden aanwezig, wat zeer gewaardeerd werd door de ongeveer 80 bezoekers.


Op 13 mei, Molen- en Gemalen dag, ook Moederdag, werd door Lia Vriend, landschapsdeskundige en Oer-IJ gids, een fietsexcursie georganiseerd vanuit het Gemaal, met eerst een inleiding en een kop koffie op de bovenverdieping; ook op 27 mei werd deze gehouden.
Op beide zondagen deden ongeveer 15 personen mee.

Co Balm geeft uitleg een groep leerlingen, staand tussen het historische en moderne gemaal Op 30 en 31 mei en op 1 juni bezochten circa 250 leerlingen uit de 2e klassen van het Jac P. Thijsse College uit Castricum het Gemaal. Hun opdracht was om meer te weten te komen over de grondstructuren en waterhuisding in de omgeving van Castricum.
Door het Gemaal open te stellen op genoemde dagen, was er veel belangstelling van de leerlingen voor de waterhuishouding van de polders.

juni - juli

De tweede expositie van 3 juni t/m 29 juli werd verzorgd door Mireille Schermer uit Castricum, met natuurlijke kunstwerken. Zoals zij zelf uitlegt: „Ik word geraakt door het ritme van de natuur”. Haar uitgangspunt is dat wanneer we ons (opnieuw) met de natuur verbinden, we ons ook weer met onszelf en met elkaar kunnen verbinden. In deze periode bezochten plusminus 90 mensen het Gemaal.

de dames voor de ingang van het gemaal Op 5 juli kwamen een tiental dames met Rode Hoed het Museum Gemaal 1879 en de tentoonstelling bekijken: zij waren vol bewondering voor het werk van Mireille en voor het werk van alle vrijwilligers.

augustus - september

De derde expositie van 5 augustus t/m 30 september trok ruim 220 bezoekers, waarvan tijdens de Open Monumentendagen 120.
De beelden van Wilma Hoebee en haar leerling Carin Blokker oogstten veel bewondering, evenals de landschappen van Stella Burggraaf, die de tentoonstelling omlijstten.

Tijdens de Open Monumentendagen, alsook gedurende het hele seizoen is het Gemaal vele malen in werking te zien geweest. Dit heeft aan veel bezoekers, waaronder kinderen inzicht gegeven in polders, het opslaan van water in het Alkmaardermeer (de boezem) en het Normaal Amsterdams Peil, het NAP.

Veel bezoekers hebben zich op de bovenverdieping laten informeren over de huidige en vroegere ligging van het Oer-IJ, de ontstaansgeschiedenis en de veranderingen van het gebied. Een aantal archeologische vondsten en gebruiksvoorwerpen vertellen iets over de vroegere bewoners aan de hand van een lijst die is opgesteld door Kees van Roon van de Archeologische Werkgroep Nederland, AWN, afdeling Zaanstreek-Waterland.

De aansprekende expositie posters en uitnodigingen werden ook dit seizoen verzorgd door Janny van Hoven.
De webmaster Joep Bar, heeft ervoor gezorgd dat het Gemaal optimaal, online, vindbaar is.
Met dank aan alle exposanten en vrijwilligers voor een mooi seizoen 2018.

Greet Blokker, exposities

 

ijsvogelpoep op de vloerNiet dáár, aub

Het vloeroppervlak van de vijzelruimte was eind februari beklad door, naar het leek, witte kalk. Op zich heel merkwaardig, niemand had enig idee. (zie foto)
Bij nader onderzoek bleek het uitsluitend te bestaan uit kleine visresten, rond van vorm. Conclusie door een kenner; die z.g. kalk is veroorzaakt door ijsvogels. De schubbetjes, graatjes en botjes verteren namelijk niet in die kleine maagjes en via braaksel wordt dit dan afgevoerd. Deze dieren eten veel kleine vis en kunnen vrij eenvoudig in de vijzelruimte komen. En dit zijn hun uitwerpselen.
Verondersteld wordt dat dit niet door één ijsvogeltje is veroorzaakt, maar door meerdere, aangezien februari de eerste paartijd is na de winter en deze plaats blijkbaar ideaal is om een nieuwe relatie te starten.
Droog zitten, windvrij en uit het zicht.
De visresten zijn door onze vrijwilligers met een waterspuit verwijderd.
De gasten zijn inmiddels vertrokken.

 

Klimaatverandering

Ook wij, als Museum Gemaal 1879, krijgen te maken met klimaatverandering. Niet dat wij plots ons gebouw daarop moeten inrichten, maar ons gemaal zou weer wel eens een functie kunnen krijgen in de bemaling van het gebied. Zoals iedereen wel duidelijk is, kunnen we extremer weer verwachten in de toekomst, langere periode droog, hevigere regenbuien in zomer en winter. Bij de bemaling gaat het er niet om wat de maand- of jaartotalen neerslag zijn, maar het gaat om de dag-totalen of een reeks van op elkaar volgende dagen.
Tot op heden was de gebruikelijke norm dat greppels, sloten, afvoerkanalen en gemaalcapaciteit van een polder, berekend was op een bui van 14,4 mm/dag. Bij die norm was er weinig aan de hand. In veel gevallen kon de regen dan worden afgevoerd. Bij wat meer regenval moest soms wat gebufferd worden en duurde het een dagje langer.
Ongeveer 5 (gemiddeld) keer per jaar was er sprake van wat grotere overlast. De ervaring nu is, dat er een aanzienlijke groei is in het aantal keren en de mate van overlast, dus meer keren en een tijdelijk hogere stijging van het polderpeil.
Om de zaak toch onder controle te houden bezint heel waterschappelijk Nederland en dus ook HHNK zich op oplossingen. Een oplossing is voor de Noordkop van Noord Holland dat de windwatermolens als reserve achter de hand worden gehouden. Maar ook voor ons gemaal geldt dat het uitstekend dienst kan doen als reserve bemaling. Bij het Hoogheemraadschap wordt op deze mogelijkheid gestudeerd.
Uiteraard is het niet zo één, twee, drie mogelijk want de vereiste elektrische aansluiting voor draaien op vol vermogen is er niet meer. Hierin moet dus worden voorzien. Dat is mogelijk met behulp van een aggregaat van voldoende vermogen dat de nodige stroom opwekt.

Co Bosschaart secretaris

 

Het Oer-IJ

Een vergeten landschap

groene dijk waarover fietsers rijden; op voorgrond ploegsporen die meelopen met de slingering van de dijk

Deel van het Oer-IJ

In het begin van de jaartelling stroomde een zijtak van de rivier de Rijn door Kennemerland. Deze loosde zijn water via het grondvlak van Castricum naar zee.
Deze riviertak noemen we ‘Oer-IJ’.
Het Oer-IJ voerde niet alleen het water vanuit Duitsland naar zee, maar ook het water van de vele veenriviertjes uit het enorme moeras van West-Nederland.

Het water van de Rijn stroomde vroeger deels in Castricum de Noordzee in.

De monding bij Castricum is nu afgesloten en het enorme moeras is sinds de Middeleeuwen veranderd in vele laaggelegen veenpolders. Hoe verloopt nu de afwatering?
We hebben gedurende de laatste 800 jaar een ingenieus poldersysteem ontwikkeld, met dijken, sluizen, molens en gemalen. Het huidige Oer-IJ mondingsgebied bestaat nu uit vele grote en kleine polders die elk een eigen bemalingssysteem hebben.
Het Museum Gemaal 1879 maakt deel uit van het Oer-IJ.

 

meerdere snoeken liggen op een overloop over het water. Een medewerker toont een snoekEen jammerlijke poging

Dit troffen we helaas aan op een ochtend dat we wat gingen klussen in het Gemaal. Verrast en vol twijfel vroegen we ons af  hoe dit kon gebeuren.
Een employé van het Hoogheemraadschap, toevallig ter plaatse, vertelde dat deze snoeken pogingen doen om in het zoete water van de polder te komen en dan alles proberen. Wat hier is gebeurd, aldus deze ‘waterman’, zien wij bij het Waterschap vaker voorkomen.
Hier maakten de snoeken duidelijk een verkeerde keuze.

Wij, vrijwilligers van het Gemaal, hebben tijdelijk een zeildoek gespannen, zodat hun pogingen niet tot een verkeerd resultaat zullen leiden. Het gespannen zeil laat de snoeken weer terug in het water glijden.

 

antiek fototoestel met flitserDocumentaire over ons Gemaal

Rob en Nico zijn twee hobbyisten die het maken van documentaires over bepaalde onderwerpen tot hun ultieme vrije tijdsbesteding hebben gekozen. Met film- en fotocamera’s worden allerlei objecten vastgelegd die hun diensten hebben bewezen en belangrijk zijn om niet in de vergetelheid te raken Niet uitgebreid,  maar toch voldoende om een goede indruk te krijgen hoe alles vroeger werkte. Deze heren maken momenteel een document over ons Gemaal.
In een viertal uren filmmateriaal en foto’s is heel veel vastgelegd over het gebouw en de werking. Ook wordt er gebruik gemaakt van virtuele beelden.
In hun studio wordt momenteel geknipt, geplakt en met het inspreken van het verhaal. Dan volgt de montage.
Dat zal nog wel enige tijd in beslag nemen.

Bovenstaande foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA

 

werkman loopt vele soorten gereedschapWerkzaamheden voor en door onze vrijwilligers 2018

  • Rondleidingen gedaan bij openstelling van de exposities en op aanvraag;
  • Kunstexposities gehouden van april t/m september;
  • Kolenhokje en trap expo-ruimte geschilderd. Wasbakje geplaatst bij toilet.  CV-ketel vervangen en verlichting op achterzijde gebouw aangebracht etc. etc.

De volgende werkzaamheden staan op de rol

  • De houten tanden (kammen) van het aandrijfwiel moeten worden vernieuwd. De panlatten van het gebouw aan de zuidwestzijde vervangen. Muren deels opnieuw voegen;
  • Lagers van de elektromotor, olie vernieuwen;
  • Andere werkzaamheden: zie lijst in het Gemaal.

 

Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879

Kortweg: Museum Gemaal 1879.

Bestuur

John Wissenburg:  voorzitter
Co Bosschaart:      secretaris
Hans van der Eng: penningmeester
Greet Blokker:      vicevoorzitter en exposities
Niek Beentjes:      techniek en redactie Nieuwsbrief