Inhoudsopgave
In herinnering Jan Scherpenzeel
Terugblik op het afgelopen jaar
De laatste machinist
De vijzel heeft groot onderhoud nodig 2
200 waterschappen samengevoegd tot één
Wie doet wat ?
Gem. Castricum bedankt vrijwilligers
In herinnering Jan Scherpenzeel
Jan vertelt aan een groepje leerlingen en docent van het Jac.P. Thijsse college alles over
het Gemaal
Jan was nog maar drie jaar als vrijwilliger verbonden aan het Gemaal. Uit alles bleek dat hij het er naar zijn zin had. Voorstander van alles wat historische waarde heeft. Prettige collega om de dingen mee te doen die gedaan moesten worden voor het behoud van het Gemaal. Gezellige prater met verhalen over wat hij in zijn werkzame leven heeft gedaan. Over het GVB wat er zoal goed en niet goed was en uiteraard.. met het kenmerkende accent van de Amsterdammer en met humor.
Maar voordat er begonnen wordt eerst een sfeertje scheppen met koffie en wat erbij! Samen met Fred en Adrie werden ‘grote’ projecten, zoals de tandkranswielen weer in hun oorspronkelijke staat terugbrengen, de watergang-loopbruggen
ontdoen van alles, zodat het weer veilig is om er over heen te gaan
Ook tijdens de openstelling van het Gemaal leidde Jan de bezoekers rond en vertelde hij alles over de
polders en over de noodzaak dat Nederland het land droog moet pompen en droog moet houden Hij was een goede en gewaardeerde collega voor alle andere vrijwilligers van het Gemaal.
Onze gedachten gaan natuurlijk uit naar zijn vrouw Trix en zijn kinderen en kleinkinderen waar hij, zo liet hij meermalen blijken, trots op was. Moge de goede herinneringen hen helpen dit groot verlies te dragen.
Wij, het bestuur van Museum Gemaal 1879 wensen hen dan ook veel sterkte toe. Op 6 juni, op zijn verjaardag, hebben wij afscheid van hem genomen. In de ‘Waerdse Landen’ te Heerhugowaard kwamen het bestuur en vrijwilligers met vele anderen bijeen om hun respect te tonen.
John Wissenburg, voorzitter
Terugblik op het afgelopen jaar
Op 12 april 2015 verrichtte Ans Pelzer, wethouder van o.a. Cultuur en Monumenten in de gemeente Castricum, de opening van de eerste expositie. De beeldende objecten van Els Minks werden omlijst door foto’s van Corrie Tromp en Elli Blokker, allen uit Akersloot.
In de periode t/m 31 mei bezochten 80 personen het Gemaal op de zondagen. Op zaterdag 9 mei, tijdens de Molen- en Gemalendag kwamen 25 mensen het Gemaal bezoeken en luisteren naar de accordeonmuziek van de voorzitter.
Tijdens het waterproject van het Jac.P.Thijsse College uit Castricum op 19 en 20 mei hebben Fred, Co, Niek en John in totaal 234 leerlingen, in groepjes van zes en op de fiets, wegwijs gemaakt in de waterwereld en de werking van het Gemaal.
Op 7 juni opende de schilder Rob de Reus uit Uitgeest zijn expositie van stillevens. In de periode t/m 26 juli hebben niet alleen mensen uit de directe omgeving een bezoek gebracht, maar ook uit Finland, Schotland, Friesland, Limburg en Zuid-Holland.
In totaal zo’n 120 bezoekers, waarvan op 19 juni, tijdens de wandel-4-daagse van Alkmaar, tussen de twee en drieduizend lopers de route langs het Gemaal hadden. Velen kwamen even binnen kijken en namen de tijd voor een rustpauze.
Van 2 augustus t/m 27 september exposeerde Pie Brandjes uit Uitgeest met kleurige schilderijen en beelden. In totaal 280 bezoekers, waaronder een groep van 40 personen van bungalowpark Duinzicht uit Bergen.
Tijdens de Open Monumentendagen op 12 en 13 september kwamen meer dan 120 mensen een kijkje nemen. Een groep van zestig kinderen van de Adelbertusschool uit Alkmaar bezochten op 16 september het Gemaal, vergezeld door ouders en Arnold Kolk, electrotechnicus.
Het blijft bijzonder dat de combinatie van exposities en het verhaal over het Gemaal 1879 ieder jaar weer bezoekers trekt uit binnen- en buitenland. Het enthousiasme van de vrijwilligers en de kunstenaars tijdens de expositie speelt hierbij een grote rol.
Folders ván en óver het Gemaal 1879 liggen dan ook op alle campings in de regio.
Greet Blokker, coördinator exposities
De laatste machinist
Het afgelopen jaar bestond onze stichting 25 jaar. Dat wil ook zeggen dat 25 jaar geleden de laatste professionele machinist de deur van het Gemaal achter zich dicht trok.
Een plaquette in het gemaal herinnert eraan dat het gemaal in zijn bestaan acht machinisten heeft gehad, waarvan de heer Willem Kos de laatste en nog steeds woonachtig is in Akersloot.
Door de ruilverkaveling veranderde het werk aanzienlijk
Reden om hem na die vijfentwintig jaar nog eens op te zoeken.
De eerste vraag: “wanneer ben je begonnen als machinist op het gemaal” kon niet helemaal exact worden beantwoord, maar het moet midden tachtiger jaren zijn geweest. Hij had eerder het gemaal van de Oostwouderpolder bediend en was vanaf begin tachtiger jaren werkzaam in de buitenploeg van het toenmalige Waterschap ‘ het Lange Rond’. Plotseling deed zich echter de situatie voor dat de onlangs overleden machinist Cees Winter ziek werd en er adequate vervanging nodig was. Omdat Willem Kos in Akersloot woonde en ervaren was op alle terreinen van het waterschapsbeheer werd hij verzocht het rayonbeheer in Akersloot en omgeving over te nemen. Dit hield in dat hij naast machinist zijn op Gemaal 1879 ook toezicht kreeg op sluizen, stuwen en gemalen als van de Dorregeesterpolder, Dielofsmeer, de Klaas-Hoorn en Kijfpolder, Hempolder, de opmalingen naar Bakkum, de Vennewaterspolder etc.
Een baan die heel erg weersafhankelijk was en alertheid gedurende 7 dagen per week en 24 uur per dag vereiste
In 1990 kwam als gevolg van de ruilverkaveling Limmen-Heiloo een tweetal nieuwe gemalen gereed voor de Groot-Limmerpolder en verloor Gemaal 1879 zijn functie, die werd overgenomen door de twee computer gestuurde gemalen. Daarmee veranderde het werk van Willem aanzienlijk. Automatisch werken wil niet zeggen dat er geen omkijken naar de bemaling meer nodig is. Wel degelijk moet er toezicht worden gehouden en de ruilverkaveling bracht ook met zich mee dat het aantal gemalen werd uitgebreid, kortom het werk veranderde, toezicht en oplettendheid bleven geboden. Zijn gebied breidde zich ook uit, met eerst het noodgemaal Oosterzijpolder/Boekelermeer en later het nieuwe gemaal als gevolg van de bouw van de vuilverbranding. Dit alles kwam ook onder toezicht van deze rayonbeheerder, zoals de functie toen genoemd werd.
Willem Kos bleef daarmee het eerste aanspreek- punt in de regio Akersloot totdat hij in 1998 op 65 jarige leeftijd met pensioen ging en zich geheel kon wijden aan het fokken van ras-konijnen.
Co Bosschaart, secretaris
De vijzel heeft groot onderhoud nodig 2
Vijzel of waterpomp
Foto: Rasbak
In de vorige nieuwsbrief van april 2015 werd reeds gemeld, dat de vijzel en de bijbehorende lagering groot onderhoud nodig heeft. De axiale krachten van de vijzelas moeten worden opgevangen door een lager. Druklager of taatslager. Bij slijtage van het lager of verzakking van het ‘huis’, waarin dit lager van de vijzelas zit, grijpen de tanden van de tandwieloverbrenging onvoldoende in elkaar.
Maandag 18 januari 2016 zijn de werkzaamheden gestart. Het deel van de waterloop, waarin de vijzel ‘altijd zijn werk doet‘, wordt afgedamd en drooggepompt en dan maar zien wat er tevoorschijn komt.
Wordt vervolgd.
Co Bosschaart, secretaris
200 waterschappen samengevoegd tot één
Dertien jaar geleden ontstond het HHNK, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Op dat moment fuseerden zes waterschappen en de Dienst Centrale Omslag tot één organisatie. Ongeveer 30 jaar daarvoor was er ook al een reorganisatie geweest. Daarvoor waren er in het gebied boven het Noordzeekanaal ruim 200 waterschappen geweest, met elk een eigen bestuur en soms strikte afspraken hoe ze zich ten opzichte van elkaar behoorden te gedragen. Die afspraken ‘ten opzichte van elkaar’ zijn sinds de laatste fusie vervallen, immers er is nog maar één instituut.
Het lijkt ons leuk om nog enkele van die regels voor het voetlicht te brengen.
In de eerste plaats is dat de seingeving “stoppen met uitmalen”. Elk van de polders had zijn eigen bemaling, dat in veel gevallen het water loosde op de Schermerboezem. Het beheer daarvan berustte bij Uitwaterende Sluizen. Nu was het zo dat de capaciteit van alle poldergemalen aanzienlijk groter was dan de lozingscapaciteit van de Schermerboezem naar zee. Bij langdurige grote regenval steeg het waterniveau op de boezem dermate dat de ringdijken rond de polders dreigden over te lopen. In dat geval had Uitwaterde Sluizen de bevoegdheid de polders tijdelijk te verbieden om uit te malen. Omdat de communicatie tot het midden van de vorige eeuw beperkt was, werd een stelsel van seinmasten opgericht. Met deze stalen masten die boven bebouwing en bebossing uittorenden werd door een lampsein ’s nachts of een vlag overdag, het stoppen kenbaar gemaakt. In gebieden met veel molens, werden de wieken hiervoor gebruikt.
Een andere bijzonderheid was het onderhoud van de Nauernasche Vaart door de Schermer. Toen men rond 1630 het plan opvatte om in navolging van andere meren ook het Schermeer droog te malen had dat nogal wat voeten in de aarde. In de kop van Noord-Holland had lang een stelsel van meren gelegen, die stuk voor stuk waren drooggelegd met als gevolg dat de boezem aanzienlijk kromp. Immers als meer bleef alleen het Alkmaarder- en Uitgeestermeer over. Wilde de boezem afdoende blijven functioneren dan was het noodzakelijk dat de boezemafvoer werd vergroot. Zodoende werd als voorwaarde gesteld bij de droogmaking van de Schermer dat deze polder de sluis te Nauerna en de dijken en aanverwante zaken langs de Nauernasche vaart dienden te onderhouden. Het onderscheid wie wat betaalt is door de fusies vervallen.
Als laatste zaak is het wel aardig te vermelden dat het Stadhuis van Alkmaar een Polderkamer heeft. Toen de Schermer werd drooggemalen gebeurde dat in opdracht van de stad Alkmaar. Om die reden is er plaats ingeruimd in het stadhuis waar het polderbestuur kon vergaderen en waar een archiefkast werd opgesteld. De polderkamer wordt nog veel gebruikt voor trouwerijen.
Co Bosschaart, secretaris
Wie doet wat ?
Vrijwilligers van het Gemaal bijeen
bij An der Idee
De Waterstaatkundige Stichting Gemaal Limmen 1879 te Akersloot, kortweg genoemd ‘Gemaal 1879’ wordt door het stichtingsbestuur beheerd en onderhouden door veel vrijwilligers, samengevat: medewerkers. Deze medewerkers zorgen ervoor dat er zes maanden per jaar exposities gehouden kunnen worden door lokale of regionale amateur en/of professionele kunstenaars.
Alle vrijwilligers van het Gemaal komen aan het begin van het seizoen bij elkaar
Tijdens de openstelling zijn er minimaal twee medewerkers aanwezig om de expositie te begeleiden en de bezoekers rond te leiden in het Gemaal met al zijn bijzonderheden onder andere de bouwstijl, technische en elektrische installatie, waterpeilen en waterbeheersing van de polders. Tevens kan men op gezette tijden de machine enkele minuten aanzetten om polderwater naar de boezem (Alkmaarder- en Uitgeestermeer) te pompen of ‘uit te slaan‘.
Aan het begin van het expositieseizoen komen alle medewerkers in een te kiezen locatie bij elkaar om de bezetting tijdens de exposities in het Gemaal af te stemmen.
In de locatie ”An der Idee“ aan de Startingerweg te Akersloot werd op zondagochtend 22 maart het nieuwe seizoen besproken en de urenbezetting in het Gemaal afgestemd. Daarna kan, wat de vrijwilligers betreft, het nieuwe seizoen beginnen.
De vrijwilligers zijn: John Wissenburg, Greet Blokker, Coby Vleggaar, Jeanne van Duijn, Maria Overtoom, Atze Nijmeijer, Co Bosschaart, Adrie Stappers, Dick Kruk, Hans van der Eng, Janny van Hoven, Joep Bär, Fred Verdonk, Marianne Buckman, Wally Admiraal, Niek Beentjes.
Gem. Castricum bedankt vrijwilligers
Begeleiding en concentratie bij
de herfstdecoraties
Wat moeten u en wij zonder vrijwilligers?
Clubs, verenigingen, stichtingen, ziekenhuizen, kerken, verzorgingshuizen, voedselbanken, kringloopwinkels, brandweer, hulporganisaties etc. kunnen niet zonder. Overal kom je ze tegen.
Er zijn acht keer meer vrijwilligers dan werkzoekenden
In november werden deze mensen bedankt voor het werk wat ze doen en de tijd die zij beschikbaar stellen. De Stichting Welzijn Castricum organiseerde vele workshops waar de vrijwilligers aan konden deelnemen. Eén daarvan was het maken van herfstdecoraties. Deze werd aan-geboden in de expositie ruimte van het Gemaal.
Alle te gebruiken materialen en koffie/thee met gebak werden gratis aangeboden door de Stichting Welzijn.
De opening van de workshop in het Gemaal werd gedaan door wethouder Esther Hollenberg.
Zij sprak haar waardering uit aan de aanwezigen. De belangstelling was groot. De 45 deelnemers maakten hele mooiste herfststukjes die zij na afloop trots mee naar huis namen.