De maanden waarin er geen exposities gehouden worden in het Gemaal 1879, worden gebruikt om onderhoud te verrichten aan het gebouw, in- en uitwendig, de installatie en eventueel ook aan de nieuwe schuur. Aan het ‘erf ‘ worden de nodige werkzaamheden gedaan.

Begin 2015 werd door onze technische vrijwilligers, Adrie en Fred, geconstateerd dat de tanden van de conische tandwielen, voor de aandrijving van de vijzelpomp, niet volgens de norm in elkaar grepen. De oorzaak werd snel gevonden. De as, waaraan de vijzelpomp is gemonteerd, is door jarenlang gebruik enigszins verzakt, waardoor de tanden van de conische tandwielen steeds minder met elkaar in contact kwamen. Zie onderstaande afbeeldingen. Klik op een afbeelding voor een vergroting.

De diameter van de tandwielen zijn niet gelijk en hebben daardoor een ongelijk aantal tanden.
Bij het ronddraaien grijpen niet steeds dezelfde tanden in elkaar.

Dit moest hersteld worden om schade aan de tanden van de conische tandwielen te voorkomen tijdens het malen. Naar later bleek een ingrijpende reparatie.
Om dit euvel te verhelpen moest er relatief veel gebeuren. Omdat de vijzelpomp standaard voor een deel onder water ligt, moest de waterloop aan beide zijden van de vijzel afgesloten worden en het water hiertussen, met dompelpompen verwijderd.
Zo komt dan de gehele vijzelpomp droog te liggen. Vervolgens kan er na een gedegen inspectie worden bepaald en besloten wat er gedaan moet worden om de conische tandwielen weer in de juiste stand te krijgen, zodat de tanden van de beide conische tandwielen weer voldoende in elkaar grijpen.

Half januari 2016 werd door de Fa. Poland, thuis in molens en gemalen, gestart met de werkzaamheden

Begonnen werd met het droogleggen van de vijzelpomp. Nu bleek dat er grote gebreken waren in verschillende onderdelen. De gehele vijzelondersteuning moest vervangen worden.
De plaatstalen vijzel moest schoon gestraald worden om de roest te verwijderen en voorzien worden van een duurzame beschermingslaag. Smeervetleidingen naar het glij- en taatslager waren aan vervanging toe. En veel andere werkzaamheden zoals: vissen die opgesloten zaten rondom het droogleggen van de vijzelpomp, ca. 40 kg kleintjes, met netten gevangen en netjes teruggezet in het polderwater, plankier verwijderen, muren deels slopen, dekzeilen plaatsen om door te werken bij kou, regen en harde wind, afzuiginstallatie plaatsen tijdens het schilderen van de vijzel en bagger, stenen en andere troep verwijderen van de bodem na drooglegging. Veel meer dan we verwacht hadden.
Uiteindelijk kon de reparatie op maandag 18 januari beginnen.

De werkzaamheden in volle omvang, rechts de licht gekleurde houten peluw.(zie hierna)
 

Om de ondersteuning te vervangen werd de vijzel in takels opgehangen.

De ondersteuning van de vijzelpomp bestaat uit een peluw, een balk van ca 4 meter lengte met een doorsnede van 43 x 43 cm, gemaakt van bilinga, een soort bankirai hout met een massa van ca 1,2 kg/dm³ en een middelmander waarin het glij/taats-lager zit verankerd.
Deze gehele ondersteuning ligt vast ingemetseld in de muren van de watergang. Na het afbreken van de oude ondersteuning moest de nieuwe nauwkeurig geplaatst en afgesteld worden.

Fred laat zien hoe de verhoudingen zijn van de vijzel die in de takel hangt en van de middelmander.
Bovendien zijn de gaten in de muren van de watergang duidelijk waarneembaar waar de oude peluw was ingemetseld en verankerd.

Voor de smering van het taats-lager wordt watervast vet gebruikt

Nadat deze reparatie was verricht en de vijzel met de hand gedraaid kon worden (de elektriciteit was uiteraard veiligheidshalve geheel  afgesloten) werd begonnen met het schoonstralen en drogen van de vijzel om daarna drie lagen verf en een afwerklaag aan te brengen. De vijzel moest kunnen draaien om op alle oppervlakten verf aan te kunnen brengen. Ook werden enkele steunen aan de schroefbladen vervangen. De oude smeervet leidingen naar het taats-lager werden vervangen door roestvrijstalen. Om het taatslager te smeren is een smeervet-handpomp in de vijzelruimte geplaatst.
Al met al een relatief gigantisch werk wat door de fa. Poland gedegen is uitgevoerd en wat door de zeer variabele januari t/m maart weersomstandigheden regelmatig werd bemoeilijkt.

Met enthousiasme werden de werkzaamheden door de vrijwilligers van het Gemaal gevolgd en op vele foto’s vastgelegd. Tekeningen gemaakt van de vijzel ondersteuning onder de waterlijn. Dit gebied is normaliter niet zichtbaar en er waren ook geen werktekeningen meer (na de oorlog onvindbaar).
Eind maart werd de reparatie en renovatie afgerond en de vijzel kan weer draaien als nooit tevoren.
Er zijn weer vele jaren toegevoegd aan het bestaan van de installatie in het Gemaal 1879.

Juli 2016

In het Gemaal ligt een uitgebreid verslag met vele foto’s van dit omvangrijke werk.

Foto’s en tekst: i.s.m. Fred Verdonk en Adrie Stappers
Titel: Co Bosschaart
Samensteller: Niek Beentjes